TOSB – Otomotiv Yan Sanayi İhtisas OSB 1. Cad. 15 Yol No:1
41420 Çayırova / Kocaeli / TÜRKİYE
Tel: +90 262 658 29 14
Fax: +90 262 658 18 19
E-posta: info@sistemteknik.com
5 Eylül 2022
Brazing (sert lehim), iki veya daha fazla metal (veya seramik) parçanın, ana malzemelerden daha düşük erime sıcaklığına sahip bir dolgu malzemesinin eriyerek bu iki malzeme arasındaki boşluğu doldurulmasıyla birleştirildiği bir tür kaynak yöntemidir. Bu proseste temel olarak, birleştirilmesi istenen parçalar önce geçici olarak bir fikstür/ aparat veya punta kaynağı ile tutturulur, ana malzeme cinsine bağlı olarak seçilen dolgu malzemesi, bu birleşim yerine uygulanır ve ardından dolgu malzemesinin erime sıcaklığının üzerinde ancak ana malzemelerin erime sıcaklığından daha düşük sıcaklık uygulanarak dolgu malzemesinin erimesi sağlanır. Eriyen dolgu malzemesi, kılcal etki (capillary action) ile ilerleyerek birleşim yeri arasındaki boşluğu doldurarak sağlam bir birleşme sağlar.
Dolgu malzemesi, iki parça arasındaki boşluğu doldururken aynı zamanda iki malzemeye de bir miktar nüfuz ederek çok sağlam bir kaynak işlemi gerçekleştirmiş olur. Dolgu malzemesi, kullanılacak parçaların geometrilerine ve uygulama amacı ve metoduna bağlı olarak toz, bir bağlayıcı ile karıştırılmış çamur, folyo, bant, tel gibi farklı formlarda kullanılabilir.
Başta havacılık olmak üzere diğer sanayii kollarında da sıkça kullanılan bu prosesin, dolgu malzemesini eritmekte kullanılan ısı kaynağına bağlı olarak çeşitli metotları bulunmaktadır. Başlıca kullanılan sert lehimleme metotları aşağıda verilmiştir;
• Fırında sert lehimleme (Furnace brazing) Bu proseste dolgu malzemesini eritecek ısı fırında sağlanır. Genellikle vakum fırınları kullanılmakla birlikte koruyucu gaz ortamı altında olmak üzere diğer tip fırınlarda kullanılabilir.
• Oksi-asetilen ile sert lehimleme (Torch brazing): bu proseste ısı, oksiasetilen gazın yanması ile oluşan alev ile sağlanır. alev ile ısıtılan dolgu malzemesinin eriyerek birleşim bölgesini doldurması sağlanır. Erimiş dolgu malzemesini havanın oksitleyici etkisinden korumak için flux tabir edilen malzeme kullanılır.
• İndüksiyon ile sert lejimleme (Induction brazing), bu proseste ısı, induksiyon akımı ile sağlanır. Erimiş dolgu malzemesini havanın oksitleyici etkisinden korumak için flux tabir edilen malzeme kullanılır.
• Elektriksel direnç ile sert lehimleme, bu proseste ısı, gaz altı kaynaklarında elektrik ark yöntemi ile sağlanmaktadır. Erimiş dolgu malzemesini havanın oksitleyici etkisinden korumak için Argon yada helyum gibi asal gazlar kullanılır.
Bu proseste dikkat edilmesi gereken en önemli hususlar;
• Birleştirilmesi istenen malzemelerin ve ortamın temizliği,
• Birleştirilecek parça yüzeylerinin sert lehimleme prosesi için uygunluğu,
• Birleştirilmesi istenen parçalar arasındaki boşluğun uygun ölçüde ayarlanması,
• Ana malzemelere uygun doğru dolgu malzemesi ve formunun seçimi,
• Uygun koruyucu atmosfer ve sıcaklık uygulanması olarak ele alınabilir.
Uçak ve helikopter motorlarının çeşitli bölgelerinde çok sayıda parça vakum fırınlarında sert lehimleme işlemi ile birleştirilerek kullanılmaktadır. Özellikle son yıllarda, daha yüksek devir ve sıcaklıklarda çalışan motorlarda kullanımı artan seramik parçaların da birleştirilmesinde bu yöntem geliştirilerek tercih edilmeye başlanmıştır. Türbin bölgesinde çeşitli parçalarda görülen mikro çatlaklar da braze yöntemi ile tamir edilerek tekrar servise verilmektedir. Uçak motorlarında sıkça kullanılan ve sızdırmazlık elemanı olarak da tabir edilen honeycomb (bal peteği şeklindeki görünümünden dolayı bu isim verilmiştir) parçaların birleştirme işlemi de bu yöntemle yapılmaktadır.
Sert Lehimleme (Brazing) Prosesi ve fırınları hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak ve dergimizi incelemek için tıklayın: INDUSTRIAL FURNACES 4. SAYI
Bu yazımız da ilginizi çekebilir: Hibrit Mikrodalga Fırını