Proje Bazlı Üretim Yapan Firmalarda 5S Uygulaması

5S, Japonca’da beş kelimeyle ifade edilen bir kalite yönetimi tekniğidir. Bu teknik, işyerinde düzeni sağlamak, verimliliği artırmak ve hata oranını azaltmak için kullanılır. 5S, aşağıdaki beş adımda gerçekleştirilir:

1. Seiri: Gereksiz eşyaların ayıklanması ve atılması

2. Seiton: Eşyaların kullanım amacına uygun bir şekilde düzenlenmesi

3. Seiso: İş yerinin temiz tutulması

4. Seiketsu: Standartların belirlenmesi ve uygulanması

5. Shitsuke: Bu standartların sürekli kalıcı hale getirilmesi

5S uygulaması, her şirkette olduğu gibi proje bazlı çalışan şirketlerde de büyük önem taşır. Çünkü bu şirketlerde işler sıklıkla değişebilir ve bu değişikliklerin yönetilmesi zor olabilir. 5S, bu değişiklikleri kolayca yönetebilmeyi sağlar ve iş yerinde düzeni korur. Bu sayede çalışanlar daha verimli çalışabilir ve hata oranı düşer. Ayrıca hata oranını da azaltarak, iş yerinin güvenliğini ve kalitesini artırır. Bu nedenle, proje bazlı çalışan şirketlerin 5S uygulamasını düşünmeleri faydalı olabilir. Her uygulamanın karakteristik özelliklerinden ya da yanlış uygulanmasından kaynaklanan olumsuzluklar doğuracak yönleri de vardır.

Öncelikle, 5S uygulaması için iş yerine yatırım yapılması gerekir ve bu yatırımın maliyeti iş yerine yapılacak yanlış uygulamalar sonucu ağır bir yük bindirebilir. Ayrıca, 5S uygulamasının kurulması ve devamlılığının sağlanması için çalışanların bu sisteme tam olarak uymaları gerekir. Ancak, herkesin bu sisteme uyması zor olabilir ve bu da uygulamanın başarısını etkileyebilir.

İş yerinde bulunan malzemelerin düzenli bir şekilde saklanması, malzeme kaybını azaltır ancak malzeme stoklarının sık sık kontrol edilmesi gerekir. Bu da ek bir iş yükü ve zaman kaybına neden olabilir. Standartlaştırma sayesinde, iş yerinde bulunan herkes aynı işleri aynı şekilde yapabilecek ancak bu durum çalışanların işlerini yaparken kreatifliğini ve inisiyatifini kısıtlayabilir.

5S uygulaması bilinçli bir şekilde uygulandığında her firmanın çalışma verimliliğine pozitif katkı yapar. Doğru şekilde planlanıp uygulanması gerekmektedir. Mevcut ihtiyaç ve sorunların tanımından, nihai ürüne kadar bir konseptin tasarımını, tasarım doğrulama sürecini, optimizasyon uygulamalarını ve prototip üretimini gerçekleştirmek 5S mantığı ve disiplinler arası mühendislik yaklaşımları kapsamında en güçlü yetenekler arasında yer almaktadır. Müşterinin tüm gereksinimleri değerlendirilerek, ihtiyacını tam olarak karşılayan özel tasarım çözümleri oluşturulmalıdır. Projelerde, kritik yükler, sapmalar, hareketler ve mukavemet gereksinimleri gibi değişkenleri doğrulamak için bileşenlerin, hammaddeler, boyut ve toleransları gibi özelliklerini içeren ayrıntılara öncelik verilmelidir. Bu ayrıntı ve hassaslık düzeyleri göz önünde bulundurularak, uygulanabilir mühendislik çözümleri geliştirilmeli ve 5S’in İSRAF gözünden bakılan kayıplarını engelleyerek müşteriye sunulmalıdır.

MEKANİK TASARIM AŞAMALARI

Ön Tasarım

5S mantığıyla ön tasarımın tamamlanması için, problem tanımlanmalı, gereksinimler araştırılmalı, konsept modelleri oluşturulmalı, bir fizibilite değerlendirmesi yürütülmeli ve tasarım gereksinimleri listelenmelidir.

Araştırma aşamasında mühendisin olası sorunlar, çözümler, maliyetler ve pazar gereksinimleri dâhil olmak üzere gerekli bilgileri elde etmesi ve bu doğrultuda araştırmaları gerçekleştirerek istenen verileri toplaması, tasarım çalışmalarında büyük önem arz etmektedir. Problem tanımlama ve tasarım gereksinimleri analizi aşamasında, mühendislik tasarım sürecinin sonuna kadar projenin tüm tasarım gereksinimleri tanımlanmalıdır. Bu aşama son kullanıcının ihtiyaçlarını, sistemin özelliklerini ve işlevlerinin bir değerlendirmesini içermelidir.

Bir projenin fizibilite çalışması, proje için çeşitli alternatifleri veya teknikleri analiz ederek ve özetleyerek, seçenekleri yalnızca en ilgili senaryoları içerecek şekilde daraltarak karar verme sürecini desteklemelidir. Bu aşama, mühendislik ekibinin proje programları oluşturmaya başlamasını, kaynak gereksinimlerini planlamasını, projenin ulaşılabilir olup olmadığının ve belirli bir bütçe dâhilinde tasarımın PROJE BAZLI ÜRETİM YAPAN FİRMALARDA 5S UYGULAMASI Ozan Yılmaz – Mekanik Tasarım Müdürü Ahmet Can Yar – Mekanik Tasarım Mühendisi 9 üretilmesi durumunun belirlemesini sağlamaktadır.

Sonraki adım, maliyet yönetimi, risk değerlendirmesi ve kavramsal tasarım oluşturma tekniklerini kullanarak olası çözümlerin değerlendirilmesine yönelik konsept aşamasının belirlenmesidir. Bu kavramlar çerçevesinde, istenilen tasarım gereklilik ve şartlarına uygun olarak tanımlanmalıdır. Tasarımdaki zayıf yönlerin tespit edilebilmesi için tasarım doğrulama araçlarından yararlanılmalıdır. Gerekli görüldüğü takdirde tasarım ve analiz mühendislerinin birlikte yürüttükleri bir ekip çalışması ile bu durum değerlendirilerek gerekli çözüm önerileri üzerinde karar verilmelidir.

Kavramsal Tasarım

Kavramsal tasarım, yeni bir ürün üretiminde yer alan çok fazlı sürecin ilk adımıdır. Ürün maliyeti ve yenilik getirilebilecek tasarım çözümleri bu aşamada netleştirilmelidir. Bu bağlamda kavramsal tasarım, mühendislik tasarım işleminin önem verilmesi gereken aşamasıdır. Her bir projenin kavramsal tasarım sürecinde, projenin yetkinliklerine bağlı olarak göz önünde bulundurulması gereken temel prensipler vardır.

Kavramsal tasarım orijinal ve inovatif ürünlerde büyük önem taşımaktadır. Bu aşamada bulunan bir tasarım çözümü, kalite, maliyet, zaman, yaratıcılık ve yeniliği doğrudan doğruya etkilemektedir. Projenin inovatif yönüne en büyük katkı bu aşamada sağlanmaktadır. Bu sebeple, yaratıcı çözüm bulma tekniklerini dahil etmek fevkalade önem teşkil etmektedir.

İnovasyon süreci ihtiyaç veya sorunlara uygun yaratıcı fikirler üretimi ile başlamaktadır. İnovasyon, yenilik yönü yüksek bir ürün veya süreci ticari hale getirip, yüksek katma değer elde etmeyi amaçlamaktadır. Bu aşamada projenin yaratıcılık düzeyini, bir yandan da ticari fonksiyonla desteklemek çok önemli olmaktadır.

Tasarım Doğrulama Çalışmaları

Tasarımın doğrulanması, tasarımın hedeflenen yeterlilikleri sağlaması ve kriterlere uygun olması şeklinde düşünülebilir. ISO 9001:2015 formu, kuruluşların tasarım planlama ve doğrulamaları için kendilerine göre uyarlayarak kullandıkları bir dokümandır. Doğrulama aşamasında birden fazla yöntem kullanılabilmektedir. Bu adımda, alternatif bir hesaplama yöntemi varsa, bu alternatif yöntem ile bazı sonuçlar elde edilebilir ve veriler karşılaştırılabilir. Diğer bir yöntemde ise, benzer tasarımlar ile yapılan tasarımı karşılaştırarak sonuçlar elde edilebilir. Doğrulama sırasında, testler, deneyler ve tersine mühendislik yöntemleri kullanılabilmektedir. Bu aşamada, tasarım sürecinde oluşturulan belgelerin, raporların, tutanakların ve şartnamelerin gözden geçirilmesi gerekmektedir.

Tasarım doğrulama aşamasındaki planlamanın genel hatlarını, mekanik tasarım kontrolleri, oluşturulan teknik çizimlerin kontrolleri, tasarımın üretilebilirliğinin ve uygulanabilirliğinin kontrolleri oluşturmalıdır. Bu doğrulama aşamasında istenen standartların ve müşteri memnuniyetinin karşılanması hedeflenmelidir.

Teknik Resim

Teknik resim antetlerinin hazırlanmasından çizgi kalınlıklarına ve yazı tipi kriterlerine kadar büyük özen gösterilmelidir. Tasarımda montajlı yapı var ise, montaj sıralamasına uygun üretim metodolojileri göz önünde bulundurularak bağlantı elemanlarının sıralaması yapılmalıdır.

Üretimi gerçekleştirilecek olan parçaların uygun geometrik toleransları, şekil, konum toleransları ve yüzey pürüzlülüğü değerleri belirtilmeli, malzemelere uygun kaplama, boya gibi işlemlerin detay notları eklenerek teknik resimleri oluşturulmalıdır. Üç boyutlu modellerin üretim proseslerinde kullanılmak üzere tüm bilgileri gösterilerek teknik resimler hazırlanmalıdır.

Montaj Dokümantasyonu

Tasarımı gerçekleştirilen ürünleri bir araya getirmek, detaylı bir şekilde sunmak ve pazarlamak için mekanik tasarım/mühendislik ekibi tarafından 2D ve 3D içerikler hazırlanmaktadır. Oluşturulan dokümanlarda, 3D mühendislik modellerinin teknik çizimleri, montaj talimatları, ürün kılavuzları, kurulum talimatları, servis kılavuzları, eğitim rehberleri, pazarlama broşürleri ve satış teklif kitleri gibi süreçleri ve prosedürleri açıklamak için gerekli bilgiler yer almalıdır. Böylece projelerin anlaşılabilirliği geliştirilmekte ve görselleştirilmiş detaylar sayesinde, kurulum aşamasında ortaya çıkabilecek kullanıcı hatalarını ortadan kaldırılmayı sağlamalıdır. Montaj dokümantasyonları oluşturulurken, uluslararası standartlar ve firma standartları kapsamında çalışmalar yürütülmelidir.