Tavlama İşlemi Nedir?

23 Aralık 2020

Demirin veya çeliğin istenilen hale getirilebilmesi için uygulanan bir işlem olan tavlama işlemi nedir ve ne için gereklidir gibi sorulara bu yazıda cevap vermeye çalışacağız. Tavlama; metali yumuşatmak, sertliğini azaltmak, sürekliliğini artırmak ve iç gerilimlerini arttırmak amacı ile demirin/çeliğin işlem görmesidir. Tavlama nedir sorusuna verilebilecek en kısa yanıt budur. Ayrıca tavlama ile sertleştirmeden önce yapılan tavlama işlemi, malzemenin iç yapısını sertleştirmek için uygun hale getirir. İsteğe ve kullanım alanına göre değişiklik gösterse de genel olarak tavlama işleminin üç işlevinden bahsedebiliriz; işlem yapılmasını kolaylaştırır, boyutsal denge sağlar, mekanik ve elektrik özellikleri geliştirir.

Bütün metallere farklı biçimlerde tavlama işlemi uygulanabilir. Tavlama işlemlerinin çeşitleri tavlama işlemlerinin şekillerini gösterir. Normalizasyon tavı, yumuşak (tam) tavlama, küreselleştirme tavı, difüzyon tavlaması, izotermal tavlama, gerilim giderme tavlaması, rekristalizasyon tavlaması ve ferritleme örnek olarak gösterilebilir. 

Normalizasyon tavlaması; çeliğin kritik sıcaklığa kadar ısıtılıp havada soğutulması ile gerçekleşir. Sıcak haddelenmiş çeliklerin tane yapısını inceltmek için bu işlem gerçekleştirilir. Homojenliği artırmak ve mikroyapının özelliklerini artırmak da amaçlarındandır. Gerilim giderme tavlaması ise, kritik sıcaklık bölgesinin altındaki sıcaklıklarda yapılır. Kaynak, kesme ve soğuk işlem gibi işlemlerin neden olduğu gerilmelerin giderilmesi amacı ile yapılır. Mikroyapı özellikleri veya mekanik özelliklerle oynamak, güçlendirmek amaçlanmaz. Küreselleştirme tavlamasının amacı, çeliğin işlenme ve şekil alma kabiliyetlerinin artırılmasıdır. Yumuşak tavlama, çeliğin ötektoid altı sıcaklıkta ısıtılarak, kesit hacmine bağlı belirli bir süre bu ısıda bekletilmesidir. Çeliğin sertliğini düşürüp, işleme ve şekil alma kabiliyetinin artırılması en büyük avantajıdır. 

Özetleyecek olursak; genel anlamıyla tavlama işlemi demir/çelik gibi malzemelerin istenilen şekillere gelebilmesi için malzemeye çeşitli yöntemlerde çeşitli ısıtma ve soğutma teknikleri uygulanarak şekil ve dayanıklılık gibi konularda gerekli kriterlere getirilmesidir. 

 

Bu yazımız da ilginizi çekebilir: Nitrasyon Nedir? Nitrürleme İşlemi Nasıl Yapılır?